Minh VÛ HÒ Væn Châm
 

 Ông già Ãy h† Lš, tên Thành CÀu. Già Lš là ngÜ©i ViŒt gÓc Hoa, sinh trܪng ª Häi Phòng, công tác nhiŠu næm tåi Hà N¶i, di cÜ vào Nam næm 1954, lÆp nghiŒp ª Gò VÃp ngoåi ô Sài Gòn, chû hãng xì dÀu Hai Con Bܧm.  TØ Sài Gòn lên, ngÜ®c ÇÜ©ng Lê Quang ñÎnh, quá ch® Gò VÃp m¶t quäng ng¡n, rÈ tay m¥t chØng 200 thܧc là thÃy cÖ ngÖi cûa Già Lš. Khuôn viên hãng xì dÀu Hai Con Bܧm khá r¶ng, phía trܧc là cºa hiŒu và nhà ª, phía sau là xܪng ch‰ xì dÀu và nhà kho. Ngoài ÇÜ©ng nhìn vào thì cÖ ngÖi cûa Già Lš có vÈ khiêm tÓn, nhÜ t¿ co rúm mình låi Ç‹ tránh s¿ chú š cûa khách bàng quan. Sän lÜ®ng xì dÀu l§n lao nhÜ©ng Ãy, ÇÎa bàn tiêu thø r¶ng rãi nhÜ©ng Ãy, mà m¥t tiŠn cºa hiŒu chÌ có cái bäng con con sÖn vàng kÈ nét ÇÕ v§i hàng ch» quÓc ng» "Xì DÀu Hai Con Bܧm" ª chính gi»a, mÃy ch» Hán "Song ñiŒp TÜÖng Du" ª hai bên, cùng v§i sÓ nhà, tên ÇÜ©ng, tên thÎ trÃn ª bên dܧi. Già Lš có v® ngÜ©i ViŒt Nam, có v§i bà này 3 m¥t con. Già Lš cܧi v® sau ngày ÇÎnh cÜ lÆp nghiŒp ª Gò VÃp, nên các con cûa Già Lš còn nhÕ tu°i. Ngoài ra, Già Lš còn có bà v® tÃm cám ngÜ©i Tàu và hai ngÜ©i con trai l§n sinh sÓng tåi HÜÖng Cäng. ñÀu næm 1975, bà này mua s¤n vé máy bay Sài Gòn-HÒng Kông cho Già Lš và Çích thân sang Sài Gòn nài nï Già Lš theo bà vŠ HÒng Kông. Tuy nhiên, Già Lš nhÆn thÃy tình cäm v§i ngÜ©i v® cÛ Çã phai nhåt nên tØ chÓi không chÎu ra Çi, quy‰t tâm ª låi v§i ngÜ©i v® ViŒt. Gan rut Già Lš Çã cÓ k‰t v§i ÇÃt nܧc và con ngÜ©i miŠn Nam, Già Lš bÕ Çi sao Çành. Tuy tình hình chi‰n s¿ m‡i ngày m¶t sôi Ƕng, nguy cÖ mÃt nܧc m‡i ngày m¶t rõ ràng, nhÜng Già Lš hy v†ng v§i thân phÆn ti‹u thÜÖng ti‹u chû cûa mình, và v§i cung cách làm æn khiêm tÓn thÆt thà cûa gia Çình mình, rÃt có nhiŠu khä næng "cách mång" së không b¡t t¶i mình, vÅn Ç‹ cho gia Çình mình yên °n làm æn nhÜ cÛ. VÆy mà m§i sáng tinh mÖ ngày 2 tháng 5 næm 1975, cán b¶ an ninh n¶i chính Çã tìm ljn nhà, còng tay Già Lš dÅn ljn T°ng Nha Cänh sát cÛ ª ÇÜ©ng Võ Tánh tÓng giam và hÕi cung trong mÃy næm tr©i, rÒi ljn næm 1979 thì chuy‹n Già Lš ra Tråi TrØng gi§i Xuân Phu§c ngoài Phú Khánh. TÃt cä nh»ng tình ti‰t trên Çây dŠu do chính miŒng Già Lš k‹ cho tôi nghe, chÙ tôi chÜa bao gi© quen bi‰t m¶t ai trong thân t¶c hay bån bè cûa Già Lš Ç‹ nghe k‹ chuyŒn vŠ Già Lš, cÛng nhÜ tôi chÜa bao gi© ÇÜ®c nhìn tÆn m¡t cÖ ngÖi sän xuÃt xì dÀu cûa Già Lš, m¥c dù næm 1989, tôi Çã cÃt công Çi lên Gò VÃp tìm thæm Già Lš, Çi xuyên suÓt tÃt cä các ngõ ngách bên này và bên kia lÒng ch®, cä phía trái lÅn phía phäi con ÇÜ©ng , nhÜng sao d©i vÆt Ç°i, tôi ch£ng tìm Çâu ra dÃu v‰t cºa hiŒu xì dÀu Hai Con Bܧm cûa Già Lš.                                                                                                                    
 

 Tôi quen Già Lš tåi Phân Tråi C, Tråi Cäi Tåo Xuân Phܧc, thu¶c huyŒn ñÒng Xuân, tÌnh Phú Khánh, vào cuÓi næm 1982, lúc cä hai chúng tôi cùng ÇÜ®c phiên ch‰ ª chung m¶t Çi ÇÜa vào giam gi» tåi Çó. Già Lš vóc ngÜ©i nhÕ thó, nói næng dÎu dàng và lÍ Ç¶. Già Lš nói ti‰ng ViŒt rÃt lÜu loát, phát âm Çúng gi†ng chuÄn miŠn b¡c, tuy sinh trܪng ª Häi Phòng nhÜng gi†ng nói không n¢ng n¥ng nhÜ ngÜ©i Häi Phòng, trái låi nhË nhàng nhÜ gi†ng Hà N¶i mà không phåm phäi nh»ng l‡i phát âm sai lŒch thông thÜ©ng cûa ngÜ©i Hà N¶i. S¤n cæn bän h†c thÙc, låi thêm vÓn li‰ng væn hóa cÓ c¿u cûa "thoòng dÀn" (ñÜ©ng nhân, ngÜ©i Tàu häi ngoåi), Già Lš nói næng væn hoa, chäi chuÓt, y hŒt nhÜ nh»ng l©i Çàm thoåi trong các truyŒn Tàu dÎch ra ViŒt ng». Ai khen ng®i hay ngõ l©i cám Ön, Già Lš luôn luôn Çáp låi:"Không dám! Không dám!" Ai bi‰u xén chút quà bánh æn lÃy thäo, bao gi© Già Lš cÛng cung tay trân tr†ng Çón nhÆn và nhÕ nhË ngõ l©i:"ña tå, Ça tå! Khܧc bÃt cung, thø h»u quí!" (Cám Ön, cám Ön! Khܧc tØ thì thi‰u lÍ phép, mà thø nhÆn thì h° thËn xét mình không xÙng Çáng!). Ngay cä v§i nh»ng ngu©i l‡ mãng quen thói b¶c tr¿c, nói næng không rào trܧc Çón sau, n¡m vai kéo áo hÕi Già Lš:"Bác CÀu già rÒi, làm cái gì mà bÎ b¡t vào Çây?", Già Lš vÅn tØ tÓn trä l©i:"Ngài (hay ông, chú, anh ...) Çã có lòng thÜÖng tܪng hÕi t§i, tôi Çâu dám không h‰t lòng giäi bày c¥n kÈ ng†n nguÒn....". ñÓi v§i nh»ng ai Çã phong thanh bi‰t Già Lš trܧc Çây là sï quan tình báo chi‰n lÜ®c cûa Trung Hoa Dân QuÓc, nay muÓn bi‰t rõ Già Lš mang cÃp bÆc gì, thì Già Lš khiêm tÓn rào Çón:"Nói ra thêm h° thËn v§i m†i ngÜ©i, næm 45-46, tôi mang quân hàm ñåi Tá". ñåi loåi, cung cách æn nói cûa Già Lš là nhÜ vÆy.
 Bu°i ÇÀu, câu chuyŒn trao Ç°i gi»a tôi v§i Già Lš thÜ©ng gi§i hån trong ÇÎa håt væn chÜÖng. Già Lš låi dåy tôi nói quan thoåi và dåy m¶t linh møc dòng Don Bosco nói ti‰ng Quäng ñông. Dåo Çó, chúng tôi bÎ ÇÜa Çi giam cách ly ª Phân Tråi C, n¢m sâu trong thung lÛng thÜ®ng nguÒn La Hai. Chúng tôi không phäi lao Ƕng nên vô cùng r‡i rãi. Không có sách vª báo chí Ç‹ džc, låi không ÇÜ®c ti‰p xúc v§i bên ngoài, suÓt ngày vào ra cÛng chÌ tØng Ãy khuôn m¥t, nên chúng tôi chÌ còn lÃy viŒc h†c ngoåi ng» và nói chuyŒn phi‰m làm vui. Già Lš thÜ©ng k‹ cho chúng tôi nghe nh»ng giai thoåi trong khu rØng væn h†c Trung QuÓc, nhiŠu chuyŒn låi có liên hŒ ljn ViŒt Nam nhÜ chuyŒn Mao Bá Ôn xܧng h†a v§i sÙ giä nhà Måc (xem Phø løc). Tôi thích nhÃt câu chuyŒn Chu Nguyên ChÜÖng làm thÖ sau Çây.
 Chu Nguyên ChÜÖng xuÃt thân tØ Çám løc lâm thäo khÃu, n°i loån chÓng triŠu Çình Mông Nguyên. M¶t hôm m¶t mình m¶t ng¿a ljn m¶t sÖn thôn, Chu Nguyên ChÜÖng thÃy m¶t cänh chùa vô cùng u nhã nên rÈ cÜÖng vào chÖi. VÎ sÜ trø trì vi vàng ra Çón. Nhân thÃy khách hành hÜÖng dung måo hung t®n, y phøc xÓc x‰ch, hành tung khác thÜ©ng, nhà sÜ lên ti‰ng chào hÕi:"BÀn tæng xin ra m¡t thí chû. Dám xin thí chû cho bi‰t quš tính cao danh?". Chu Nguyên ChÜÖng trØng m¡t, ch¡ng nói ch£ng r¢ng, vi vã lÜ®m m¶t mäng gåch vi‰t ngay lên vách chùa mÃy câu thÖ sau Çây:

                                                                                       Tháng mÜ©i hai, 1998
                                                                                     Minh VÛ HÒ Væn Châm

ñã Çæng:

 - Tåp Chí Cách Mång sÓ 13, Tháng 3, 1999. P.O. Box 557, Germantown, MD  20875, USA.
 - Tåp Chí ñi T§i sÓ ñ¥c biŒt B¶ m§i, Tháng 5, 1999, C.P 95 Succ Montréal-Nord, Quebec, H1H  5L1, Canada.
 - Khai Thác ThÎ TrÜ©ng & Phúc Trình Doanh ThÜÖng ViŒt Nam, Hoàng ThÜ II, sÓ 34, Tháng 4-5-6, 1999, Toronto, ON M6G 4A2, Canada.
 - NguyŒt San ñÒng Hành sÓ 3, Tháng 12, 1999, P.O. Box 4956 Atlanta, GA  30303, USA.
 - N¶i San Y  Gi§i sÓ 8, Tháng 2, 2000, H¶i Y Gi§i ViŒt Nam tåi Pháp (APSVNL), 21 Rue Valibout, Apt. 111, 78370 Plaisir, France.
 
 

                                                 CÄm lân mÆt mÆt bÃt dung châm,
                                                 ñÓi diŒp liên cæn bÃt k‰ thâm.
                                                 ThÜ®ng d» båch vân tranh thûy diŒn,
                                                  Kh£ng giao hÒng nhÆt chi‰u ba tâm.
                                                  Thiên tùng lãng Çä thành nan phá,
                                                  Vån trÆn phong xuy vïnh bÃt trÀm.
                                                  ña thi‹u ngÜ long tàng giá lš,
                                                  Thái công vô k‰ hå câu tÀm.