GOÙP PHAÀN XAÂY DÖÏNG VIEÄT NAM HAÛI NGOAÏI
GS NGUYEÃN CAO HAÙCH
Trong hôn nöûa thaäp nieân vöøa qua (1993-2000), nhieàu ñoàng baøo VN haûi ngoaïi ñaõ may maén thaéng lôïi trong thöông tröôøng, nhaát laø nhöõng ngöôøi ñaàu cô chöùng khoaùn (stock speculation). Sau ñoù, moät cuoäc khuûng hoaûng lôùn baét ñaàu: giaù chöùng khoaùn leân xuoáng thaát thöôøng, khoâng coù caùch naøo löôøng tröôùc ñöôïc.
Moïi ngöôøi baên khoaên vaø ñaët caâu hoûi: tình traïng baáp beânh ñaõ gaàn hai naêm roài, lieäu ta ñaõ troâng thaáy aùnh saùng ñeå ra khoûi ñöôøng haàm hay chöa?
Ñeå laøm saùng toû vaán ñeà,
phaûi ñaët caâu hoûi vaøo khung caûnh
chung cuûa toaøn theå
neàn kinh
teá.
Kinh teá thaêng traàm (business fluctuations) bao giôø
cuõng ñi ñoâi vôùi caùc
thay ñoåi trong laõnh vöïc taøi chaùnh,
- ñaëc bieät laø caùc thay ñoåi
trong caùc keá hoaïch cuûa ngaân haøng
trung öông (financial policies of the central bank).
Ngaân Haøng Trung Öông taïi Hoa Kyø
goïi laø Heä Thoáng Döï Tröõ
Lieân Bang (Federal Reserve System), goïi taét laø
Federal Reserve, maø Chuû tòch laø Alan Greenspan).
Oâng Greenspan tin töôûng raèng löu
löôïng tieàn teä (flow of money) laø
huyeát maïch thuùc ñaåy hoaït ñoäng
saûn xuaát. Löu löôïng baønh tröôùng
vaø taêng aùp löïc, töùc laø
moïi hoaït ñoäng taêng gia, kinh teá
thònh vöôïng. Aùp löïc taøi
chaùnh maø giaûm bôùt, moïi hoaït
ñoäng kinh teá seõ haï bôùt.
Ñoù
laø moät laäp luaän quen thuoäc maø caùc
saùch giaùo khoa kinh teá goïi laø thuyeát
löu löôïng tieàn teä (the quantity theory
of money). Vôùi nhôõn quang ñoù,
Döï Tröõ Lieân Bang chæ caàn haï
bôùt laõi suaát thì saûn phí
(production cost) cuûa caùc xí nghieäp seõ
haï, doanh lôïi (profit) cuûa caùc xí
nghieäp seõ taêng. Xí nghieäp seõ
hoaït ñoäng nhieàu hôn, duøng nhieàu
nguyeân lieäu vaø naêng
löïc
hôn; nhaân coâng nhieàu cô hoäi laøm
vieäc. Toùm laïi, toaøn theå neàn
kinh teá seõ thònh vöôïng.
Taát nhieân
laø, tôùi ñaây, ñoäc giaû
seõ thaéc maéc maø ñaët caâu
hoûi: Oâng Greenspan ñaõ haï laõi
suaát nhieàu laàn, sao kinh teá vaãn
chöa thònh vöôïng?
Raát coù theå laø chính oâng Greenspan
cuõng ñang thaéc maéc vaø töï
ñaët caâu hoûi ñoù. Maáy thaùng
nay oâng im laëng vaø quan saùt tình hình.
Ta phaûi chôø ñôïi maõi tôùi
ñaàu naêm 2002 môùi thaáy oâng
ñoïc moät dieãn vaên chính thöùc.
Xeùt toaøn theå lôøi tuyeân boá,
seõ thaáy oâng Greenspan heát söùc
deø daët vaø thaän troïng, chöù
khoâng quaù laïc quan nhö nhieàu kinh teá
gia khaùc. Laäp luaän cuûa oâng Greenspan
ñaïi khaùi
nhö sau:
Ñaõ coù nhieàu daáu hieäu laø
möùc giaù caû ñaïi cöông
baét ñaàu oån coá, chöù khoâng
thay
ñoåi
quaù thaát thöôøng nhö thôøi
tröôùc. Tuy vaäy raát coù theå
laø coøn nhieàu bieán coá baát
ngôø
(risks), -- nghiaõ laø ngöôøi Vieät
ñaàu cô chöùng khoaùn khoù
maø löôøng tröôùc ñöôïc,
-- vì ta chöa tôùi thôøi kyø
taùi thònh vöôïng lieân tuïc (sustainable
recovery).
Vôùi luaän ñieäu deø daët ñoù,
raát coù theå laø Döï Tröõ
Lieân Bang seõ giöõ laõi suaát taïi
möùc raát thaáp hieän nay, -- vaäy
khoâng neân chôø ñôïi laø
Döï Tröõ Lieân Bang seõ naâng
cao laõi suaát vaøo khoaûng muøa Thu
naêm 2002.
Caâu noùi môùi ñaàu coù
veû sô saøi vaø khoâng gaây thaéc
maéc gì heát, vì laõi suaát haï
thì ñôøi soáng vaãn bình
thöôøng nhö hieän nay, vieäc gì
maø phaûi lo ngaïi baøn luaän maõi
veà ñieåm naøy?
Xin thöa:
moät khi ñaùnh baïc ñaõ thaéng
lôùn, -- maáy ai chòu ruùt lui an phaän?
Kyù thaùc ngaân haøng ö? Laõi raát
thaáp, thueá laáy gaàn heát, vaû
laïi laïm phaùt tröôøng kyø seõ
gaëm daàn vaøo voán, -- khieán cho "nöôùc
laõ laïi ra soâng". Mua Coâng khoá phieáu
(Treasury Bonds) ö? Thôøi haïn toái
thieåu
laø 5 naêm môùi ñöôïc
ruùt voán. Ñôøi soáng chaéc
chaén gì maø ñôïi laâu quaù
theá?
Oâng Greenspan
laäp luaän nhö sau: "Maëc duø coù moät
soá daáu hieäu laø neàn kinh teá
baét ñaàu oån ñònh, haõy
coøn quaù sôùm ñeå keát
luaän raèng caùc löïc löôïng
laøm trôû ngaïi hoaït ñoäng kinh
teá taïi xöù ta vaø taïi ngoaïi
quoác, ñaõ giaûm bôùt ñuû
ñeå cho pheùp kinh teá baét ñaàu
phuïc höng…
Nhöõng
daáu hieäu môùi nhaát veà söùc
hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá hieän
nay cho thaáy laø chuùng ta ñaõ qua
moät giai ñoaïn bieán chuyeån tieâu
cöïc trieàn mieân sang moät giai ñoaïn
quaù nhieàu daáu hieäu maâu thuaån.
Nhöng toâi nhaán maïnh laø ta vaãn
chôø ñôïi quaù nhieàu hieåm
tai quan troïng
trong töông
lai gaàn.
Vì ñoaïn naøy quaù quan troïng, ñoäc
giaû neân xem nguyeân vaên sau ñaây:
"Despite a number of encouraging signs of stabilization, it is still
premature to conclude that the forces restraining economic activity
here and abroad have abated enough to allow a steady recovery to
take hold… Recent signals about the current course of the economy have
turned from unremittingly negative… to a far more mixed set of signals
recently. But I
would emphasize
that we continue to face significant risks in the near term"
Doanh lôïi thuaàn (net profit) cuûa caùc
xí nghieäp khoâng taêng hoaëc taêng
raát ít, vì
theá ñaàu
tö xí nghieäp (business investment) khoâng taêng
ñöôïc. Chi tieâu gia ñình (household
spending) khoâng taêng hoaëc vì moät phaàn
nhaân coâng ñaõ maát vieäc, nghiaõ
laø maát lôïi töùc thöôøng
xuyeân; coøn laïi ngöôøi naøo
chöa hay khoâng maát vieäc cuõng deø
daët chi tieâu ñeå ñôïi giaù
caû xuoáng hôn nöõa.
Ñoù laø moät giaây chuyeàn nhaân
quaû hoã töông (mutual causation, hoaëc reciprocal
cause and effect relationship) noù raøng buoäc laãn
nhau, -- vaø phaûi coù moät keá hoaïch
ñeå phaù vôû moái giaây lieân
hoaøn môùi mong tieán leân ñöôïc.
Trong böùc tranh keùm vui töôi ñoù,
chæ coù hai ñieåm saùng röïc:
ñoù laø thò tröôøng ñòa
oác vaø thò tröôøng xe hôi.
Giaù nhaø ñaát taêng khaép nôi
maø baùn vaãn ñaét haøng. Xe
hôi baùn ñöôïc nhieàu vì
caùc haõng ñua nhau baùn traû goùp
maø khoâng tính laõi. Ngoaøi hai laõnh
vöïc xe vaø nhaø, caùc bieán chuyeån
kinh teá khaùc khoâng höùa heïn nhieàu
laém trong töông lai.
Vì sao? Vì kinh teá Myõ tuøy thuoäc
söùc tieâu thuï vaø keá hoaïch
tieâu thuï cuûa ñaïi chuùng. Noùi
caùch khaùc, khi phaân tích kinh teá
ngaøy nay, ta khoâng theå coi "cung" vaø "caàu"
nhö hai thöïc theå rieâng bieät, hoaëc
hai khiaù caïnh cuûa moät caùn caân,
-- vaø laäp luaän raèng chæ khi naøo
"cung" vöøa baèng "caàu" thì thò
truôøng môùi tôùi theá quaân
bình. Beân "caàu' goàm taát caû
ngöôøi tieâu thu (mua saûn phaåm vaø
dòch vuï). Beân "cung" goàm taát caû
moïi ngöôøi saûn xuaát (baùn
saûn phaåm vaø dòch vuï). Neáu cung
baèng caàu thì thò tröôøng
quaân bình. Ngaøy nay, ngöôøi tieâu
thuï laïi mua chöùng khoaùn vôùi
tö caùch tieâu thuï, ngöôøi ñoù
mong giaù haï. Vôùi tö caùch mua chöùng
khoaùn, nguôøi ñoù mong giaù taêng.
Maâu thuaån khoù giaûi quyeát.
Soaïn giaû mong coù cô hoäi trôû
laïi vaán ñeà.
For the period 1993-2000, many overseas Vietnamese were successfully gaining
wealth in stock speculation. After that, the stock crisis began: stock
prices have
umbled unpredictably. A question was raised: The period of risky
stock volatility has
been two years. How long before we see the light at the end of
the tunnel? To make the matter clear, it is necessary to consider the question
in terms of the whole economy.
Business fluctuations are always having relations with the changes in the financial