Cuoái naêm 2000, khi baét ñaàu phaùt ñoäng taïi Hueáá ñaáu tranh cho töï do toân giaùo vaø daân chuû nhaân quyeàn taïi Vieät Nam, linh muïc Tañeâoâ Nguyeãn Vaên Lyù ñaõ tung ra moät caâu khaåu hieäu noåi tieáng, maõi maõi ñi vaøo lòch söû ñaáu tranh hieän ñaïi cuûa daân toäc. Chuùng toâi muoán noùi ñeán caâu khaåu hieäu “Töï do toân giaùo hay laø cheát!”

        Trong quaù khöù, nôi naøy nôi noï, nhieàu nhaø ñaáu tranh, nhieàu nhaø caùch maïng ñaõ tung ra khaåu hieäu “Töï do hay laø cheát!”. Ñaáy laø lôøi hieäu trieäu cuûa thuû laõnh, laø tieáng theùt xung traän cuûa chieán só, laø muïc tieâu thaønh ñaït cuûa nhöõng con ngöôøi bò aùp böùc, cuûa nhöõng daân toäc bò ñoïa ñaøy quyeát tìm laïi danh döï vaø nhaân phaåm. Nay vôùi khaåu hieäu “Töï do toân giaùo hay laø cheát!”, linh muïc Nguyeãn Vaên Lyù muoán noùi leân moät caùi gì môùi meû, ñoäc ñaùo vaø saâu xa hôn nöõa.

        Ñeå hieåu roõ hôn khaåu hieäu môùi meû naøy, thieát töôûng chuùng ta caàn xeùt hai ñieåm: tröôùc heát, töï do toân giaùo laø gì treân ñònh nghóa lyù thuyeát; tieáp ñeán, noù nhö theá naøo trong thöïc teá Vieät Nam hoâm nay.

1- Ñònh nghóa lyù thuyeát veà töï do toân giaùo.
        Ñeå ñöa ra moät ñònh nghóa lyù thuyeát chính xaùc vaø ñaày ñuû veà töï do toân giaùo, coù leõ khoâng gì baèng nghe caùc vaên kieän quoác teá caên baûn vaø caùc vaên kieän toân giaùo chính thöùc.
• Coâng öôùc Quoác teá veà caùc Quyeàn Daân söï vaø Chính trò cuûa LHQ naêm 1966 (maø Vieät Nam kyù gia nhaäp naêm 1982) vieát ôû ñieàu 18 nhö sau: “1- Moïi ngöôøi ñeàu coù quyeàn töï do tö töôûng, tín ngöôõng vaø toân giaùo. Quyeàn töï do naøy bao goàm töï do coù hoaëc theo moät toân giaùo hoaëc tín ngöôõng do mình löïa choïn, töï do baøy toû tín ngöôõng hoaëc toân giaùo moät mình hoaëc trong taäp theå vôùi nhieàu ngöôøi khaùc, moät caùch coâng khai hoaëc thaàm kín döôùi hình thöùc thôø cuùng, caàu nguyeän, thöïc haønh vaø giaûng ñaïo. 2- Khoâng moät ai bò eùp buoäc laøm nhöõng ñieàu toån haïi ñeán quyeàn töï do löïa choïn moät toân giaùo hoaëc tín ngöôõng” (Caùc
vaên kieän quoác teá veà quyeàn con ngöôøi. Nhaø xuaát baûn Tp HCM. Baûn dòch cuûa Trung taâmnghieân cöùu veà quyeàn con ngöôøi, 1996, trang 116-117)

• Tuyeân ngoân veà Töï do Toân giaùo do Giaùo hoäi Coâng giaùo ñöa ra naêm 1965 trong Coâng ñoàng Vaticanoâ II cuõng vieát taïi soá 3 raèng: “Khoâng ai bò cöôõng baùch haønh ñoäng traùi vôùi löông taâm, cuõng nhö khoâng ai bò ngaên caám haønh ñoäng theo tieáng löông taâm, nhaát laø trong laõnh vöïc toân giaùo. Vì vieäc haønh ñaïo, töï baûn chaát, tröôùc heát ôû taïi nhöõng haønh vi yù chí vaø töï do beân trong, höôùng con ngöôøi thaúng tôùi Thöôïng Ñeá. Nhöõng haønh vi naøy khoâng theå bò moät quyeàn bính thuaàn nhaân loaïi naøo eùp buoäc hay ngaên caûn. Ñaøng khaùc, chính
baûn tính xaõ hoäi cuûa con ngöôøi ñoøi hoï phaûi dieãn taû nhöõng haønh vi toân giaùo beân trong ra beân ngoaøi, thoâng truyeàn cho nhau trong laõnh vöïc toân giaùo, tuyeân xöng ñaïo cuûa mình döôùi hình thöùc coäng ñoaøn. Vaäy choái boû quyeàn töï do haønh ñaïo cuûa con ngöôøi nôi xaõ hoäi, trong tröôøng hôïp traät töï coâng coäng vaãn ñöôïc baûo ñaûm, töùc laø nhuïc maï con ngöôøi vaø traät töï maø Thöôïng Ñeá ñaõ aán ñònh cho con ngöôøi”.

        Soá 4 cuûa Tuyeân ngoân noùi tieáp: “Caùc coäng ñoaøn toân giaùo phaûi ñöôïc töï do ñeå hoaït ñoäng theo nhöõng quy luaät rieâng, coâng khai phuïng thôø Ñaáng Toái Cao, giuùp ñôõ caùc tín höõu trong vieäc thöïc thi ñôøi soáng toân giaùo, nuoâi döôõng hoï baèng giaùo lyù, phaùt trieån caùc tu hoäi,trong ñoù caùc phaàn töû coäng taùc vôùi nhau ñeå toå chöùc ñôøi soáng rieâng theo nhöõng nguyeân taéc toân giaùo cuûa hoï... Caùc coäng ñoaøn toân giaùo cuõng coù quyeàn ñoøi caùc cô quan laäp phaùp, haønh phaùp daân söï khoâng ñöôïc ngaên caûn vieäc choïn löïa, ñaøo taïo, boå nhieäm vaø thuyeân chuyeån caùc vieân chöùc rieâng cuûa mình, vieäc lieân laïc vôùi giaùo quyeàn vaø nhöõng coäng ñoaøn toân giaùo ôû nhöõng nôi khaùc treân hoaøn caàu, vieäc thieát laäp caùc cô sôû toân giaùo cuõng nhö thu hoaïch vaø quaûn trò nhöõng taøi saûn thích hôïp. Caùc coäng ñoaøn toân giaùo cuõng coù quyeàn coâng khai giaûng daïy vaø minh chöùng ñöùc tin cuûa mình baèng lôøi noùi vaø chöõ vieát maø khoâng bò caám caûn... Ngoaøi ra, töï do toân giaùo coøn coù nghóa laø caùc coäng ñoaøn toân giaùo khoâng bò ngaên caûn trong vieäc bieåu loä caùc hieäu naêng rieâng cuûa giaùo thuyeát mình trong vieäc toå chöùc xaõ hoäi vaø laøm cho toaøn theå sinh hoaït nhaân loaïi ñöôïc soáng ñoäng. Sau heát, theo baûn tính xaõ hoäi cuûa con ngöôøi, cuõng nhö theo baûn chaát cuûa toân giaùo, con ngöôøi coù quyeàn töï
do hoäi hoïp hay thaønh laäp nhöõng hieäp hoäi giaùo duïc, vaên hoùa, töø thieän vaø xaõ hoäi do caûm thöùc toân giaùo thuùc ñaåy”.

        Cuoái cuøng, soá 6 cuûa Tuyeân ngoân keát luaän: “Quyeàn bính daân söï phaûi baûo veä caùch höõu hieäu quyeàn töï do toân giaùo cuûa moïi coâng daân baèng nhöõng ñaïo luaät chính ñaùng vaø nhöõng phöông tieän thích hôïp khaùc, phaûi taïo neân nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi giuùp phaùt trieån ñôøi soáng toân giaùo... Do ñoù, coâng quyeàn khoâng ñöôïc pheùp duøng baïo löïc, ñe doïa hay nhöõng phöông tieän khaùc ñeå baét buoäc ngöôøi daân phaûi tuyeân xöng hay choái boû moät toân giaùo naøo,hoaëc ngaên caûn khoâng cho hoï gia nhaäp hay rôøi boû moät coäng ñoaøn toân giaùo. Coâng quyeàn seõ ñi ngöôïc vôùi yù ñònh cuûa Thöôïng Ñeá vaø nhöõng quyeàn lôïi thieâng lieâng cuûa caù nhaân cuõng nhö cuûa gia ñình caùc daân toäc, neáu duøng baïo löïc döôùi baát cöù hình thöùc naøo ñeå tieâu dieät hay caám ñoaùn moät toân giaùo trong toaøn theå nhaân loaïi, trong moät mieàn hay moät nhoùm ngöôøi naøo ñoù” (Coâng ñoàng chung Vaticanoâ II. Baûn dòch cuûa Phaân khoa Thaàn hoïc Giaùo hoaøng hoïc vieän Pioâ X, Ñaø laït, 1972. Trang 579-584)

• Nhöõng ñieàu vöøa noùi trong Coâng öôùc quoác teá vaø Tuyeân ngoân Coâng giaùo treân ñaây cho thaáy töï do toân giaùo laø moät trong nhöõng nhaân quyeàn quan troïng vaø coù theå noùi laø thieâng lieâng nhaát. Quaû theá, xeùt nhö laø moät höõu theå coù töông quan vôùi ba thöïc taïi: thieân (Thöôïng Ñeá), nhaân (loaøi ngöôøi), ñòa (thieân nhieân), baát cöù ai (ngoaïi tröø nhöõng keû thöïc söï voâ thaàn töø trong taâm khaûm) cuõng muoán thöïc thi caùc töông quan naøy trong töï do cuõng nhö thaáy trong ba moái töông quan naøy thì töông quan vôùi Thöôïng Ñeá laø quan troïng hôn caû. Noù chiphoái caû cuoäc ñôøi mình vaø coøn aûnh höôûng leân hai moái töông quan kia (baèng chöùng -theâthaûm- cuûa ñieàu naøy laø thaùi ñoä cuoàng tín vôùi nhöõng haäu quaû tai haïi leân xaõ hoäi nhö chuùng ta vöøa chöùng kieán taïi Myõ!). Töï do toân giaùo thaønh thöû laø nhaân quyeàn caên baûn, laøm neàn taûng cho moïi nhaân quyeàn, vaø laø töï do chuû yeáu, laøm cô sôû cho moïi thöù töï do. Chính vì theá maø moïi toå chöùc nhaân quyeàn quoác teá hoâm nay chæ caàn tìm hieåu töï do toân giaùo taïi moät quoác gia naøo ñoù treân haønh tinh laø bieát coù hay khoâng moïi töï do khaùc, vì heã quyeàn töï do toân giaùo ñuùng nghóa, troïn veïn ñöôïc toân troïng thì töùc khaéc moïi quyeàn töï do khaùc ñöôïc baûo ñaûm.

    Ñaây laø thöù quyeàn bao goàm raát nhieàu khía caïnh, vì con ngöôøi quan heä vôùi Thöôïng Ñeá Toái Cao nhö moät höõu theå coù hoàn xaùc vaø coù xaõ hoäi tính. Ngoaøi ra, ñoù laø thöù quyeàn xuaát phaùt töï baûn tính con ngöôøi chöù khoâng do thöøa nhaän cuûa tha nhaân, laïi caøng khoâng do söï ban pheùp cuûa quyeàn bính daân söï. Nhöng trong thöïc teá Vieät Nam thì sao?

2- Töï do toân giaùo trong thöïc teá Vieät Nam
Keå töø luùc naém quyeàn cai trò ñaát nöôùc, ñaûng Coäng saûn Vieät Nam ñaõ laäp töùc daønh cho caùc toân giaùo nhieàu bieän phaùp raát ñaëc bieät. Voán laø moät chuû nghóa voâ thaàn tranh ñaáu (atheùisme militant), Coäng saûn luoân xem toân giaùo nhö keû thuø khoâng ñoäi trôøi chung. Laø moät cheá ñoä ñoäc taøi toaøn trò, Coäng saûn luoân choáng laïi nguyeân taéc cuûa toân giaùo ñaët luaät Ñaáng Toái Cao leân treân luaät loaøi ngöôøi, tieáng löông taâm leân treân meänh leänh cuûa quyeàn löïc traàn gian. Do ñoù, Coäng saûn luoân tìm caùch tieâu dieät toân giaùo. Nhöng trong thôøi ñaïi naøy khoâng theå aùp duïng bieän phaùp cheùm gieát nhö cheá ñoä phong kieán ngaøy tröôùc - voán chæ khieán toân giaùo maïnh meõ hôn vaø phaùt trieån hôn - Coäng saûn Vieät Nam ñaõ
vaø ñang tìm caùch tieâu dieät toân giaùo baèng caùc thuû ñoaïn tinh vi maø thöïc teá cuûa hônnöûa theá kyû qua ngaøy caøng cho thaáy roõ.

a- Coäng saûn trieät tieâu aûnh höôûng cuûa toân giaùo treân nhaân quaàn xaõ hoäi.
Tröôùc heát baèng caùch tòch thu taát caû caùc cô sôû vaên hoùa, giaùo duïc, y teá, xaõ hoäi to lôùn maø caùc toân giaùo sôû höõu moät khi Coäng saûn leân naém quyeàn; baèng caùch ñoùng cöûa hay caám ñoaùn moïi taïp chí vaø nhaø xuaát baûn rieâng cuûa caùc giaùo hoäi. Caùc tôø “Giaùc Ngoä” cuõng nhö “Coâng giaùo vaø Daân toäc” taïi Vieät Nam hieän nay chaúng haïn ñeàu laø coâng cuï cuûa CS. Tieáp ñeán,
- baèng caùch khoâng cho caùc toân giaùo leân tieáng treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng coâng coäng hay sôû höõu caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng tö nhaân;
- baèng caùch caám caùc toân giaùo toå chöùc baát cöù hoäi ñoaøn naøo, daãu thuaàn tuùy toân giaùo, nhaát laø toå chöùc ñaûng phaùi chính trò theo tinh thaàn vaø ñöôøng loái cuûa toân giaùo;
- baèng caùch giôùi haïn moïi sinh hoaït ñaïo trong khuoân vieân nhaø thôø, chuøa chieàn, thaùnh thaát;
- baèng caùch loaïi tröø caùc tín ñoà thuaàn thaønh khoûi caùc chöùc vuï cao trong boä maùy haønh chaùnh, quaân ñoäi, giaùo duïc... CS coøn ghi roõ muïc toân giaùo leân theû chöùng minh nhaân daân vaø moïi giaáy tôø haønh chaùnh ñeå deã kyø thò caùc tín ñoà hôn nöõa.

b- Coäng saûn bieán caùc giaùo hoäi trôû thaønh coâng cuï ngoan ngoaõn.
Tröôùc heát qua vieäc töï quyeàn ra nhieàu vaên kieän phaùp lyù ñeå kieåm soaùt, giôùi haïn moïi toân giaùo:
- nghò quyeát 297/CP naêm 1977,
- chæ thò 379/TTg naêm 1993,
- nghò ñònh 26/CP naêm 1999,
- roài môùi ñaây, thaùng 12/2000 laø Döï thaûo Phaùp leänh Toân giaùo.
Thöù ñeán, CSVN laäp ra Ban Toân giaùo töø trung öông cho tôùi ñòa phöông nhaèm kieåm soaùthoaït ñoäng cuûa moïi giaùo hoäi. Ngaønh coâng an cuõng coù phoøng A16 ñaëc traùch giaùn ñieäp ñoàng thôøi vôùi toân giaùo. CS coøn laäp ra nhöõng “giaùo hoäi quoác doanh” hay “uûy ban ñoaøn keát” nhaèm doø xeùt noäi boä giaùo hoäi, leøo laùi haøng giaùo phaåm vaø gaây chia reõ giöõa khoái giaùo ñoà. CS ñaëc bieät tìm khoáng cheá cô caáu ñieàu haønh cuûa caùc giaùo hoäi baèng caùch kieåm soaùt caùc hoäi nghò toân giaùo cao caáp, thao tuùng vieäc boå nhieäm haøng laõnh ñaïo. CS cuõng luoân rình raäp caùc chöùc saéc toân giaùo, choäp cho ñöôïc nhöõng loãi laàm cuûa caùc vò hay gaøi baãy chocaùc vò sa vaøo theá keït ñeå bieán caùc vò thaønh nhöõng tay sai. Roài ñeå khoáng cheá haøng laõnh ñaïo cuûa caùc giaùo hoäi ngay töø xa, töø ñaàu, Coäng Saûn kieåm soaùt chaët cheõ vieäc tuyeån moä vaø huaán luyeän caùc öùng vieân; ñoù laø chöa keå vieäc moùc noái moät soá trong thaønh phaàn naøy laøm baùo caùo vieân maät cho CS. CS coøn tìm caùch gaøi ngöôøi vaøo haøng nguõ nhöõng giaùo ñoà ñang coäng taùc vôùi caùc chöùc saéc laõnh ñaïo. Cuoái cuøng, CS chen mình vaøo vieäc thu hoaïch vaø quaûn trò caùc taøi saûn duøng ñeå sinh hoaït cuûa caùc toân giaùo.

c- Coäng saûn laøm toân giaùo maát haún baûn chaát baèng söï doái traù giaû hình.
Ñaây laø thuû ñoaïn taøn phaù toân giaùo caùch thaâm ñoäc, ñaùng sôï hôn caû. Quaû theá, ngoaøi vieäc quy höôùng tín ñoà veà vôùi Thöôïng Ñeá nhö Söï Thieän töï taïi, toân giaùo naøo cuõng daïy Söï Thaät vaø khuyeân nhuû ngöôøi ta soáng theo löông taâm ñaõ ñöôïc giaùo duïc, ñoái xöû vôùi nhau trong nieàm toân troïng chöõ tín, chaân thaønh phaùt bieåu caûm nghó cuûa mình. Theá nhöng, CS Vieät Nam ñaõ vaø ñang söû duïng söï doái traù traøn lan vaø thaønh thaïo, laøm cho doái traù trôû neân nguyeân taéc trong moïi sinh hoaït nhaân daân, ôû moïi laõnh vöïc ñôøi soáng, taïi moïi cô quan nhaø nöôùc, ñöa ñeán haäu quaû laø haàu heát moïi ngöôøi daân Vieät hieän nay ñeàu phaûi bieát doái traù ñeå
toàn taïi, ñeå xuoâi thuaän coâng vieäc. Ñieàu naøy khieán caùc toân giaùo cuõng bò aûnh höôûng maøbieán ñoåi baûn chaát, chaúng coøn nguyeân tuyeàn thaùnh thieän, khieán caùc tín ñoà cuõng bò aûnh höôûng maø hö hoûng löông taâm, chaúng coøn ñaùng tin ñöôïc nöõa. CS tieán haønh coâng vieäc gian doái hoùa ñaùng sôï naøy baèng ba phöông tieän:

• Moät laø heä thoáng tuyeân truyeàn: treân laõnh vöïc giaùo duïc, thoâng tin vaø luaät phaùp. Moïi hoïc sinh sinh vieân ñeàu ñöôïc daïy raèng nhöõng gì lieân heä tôùi CS laø tuyeät haûo, laø öu vieät, coøn moïi caùi khaùc, ñaëc bieät caùc toân giaùo, phaàn lôùn chæ coù xaáu xa, meâ tín, phaûn vaên hoùa, phaûn khoa hoïc, phaûn caùch maïng. Moïi ngöôøi daân, qua taát caû caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng voán laø cuûa Ñaûng, chaúng bao giôø ñöôïc trình baøy söï thaät maø chæ ñöôïc nghe thaáy
toaøn nhöõng toâ veõ veà Ñaûng, veà cheá ñoä, hay ngöôïc laïi laø nhöõng vu khoáng, maï lî ñoái vôùi nhöõng ai tranh ñaáu cho töï do toân giaùo vaø daân chuû nhaân quyeàn. Moïi coâng daân ñeàu thaáy Hieán phaùp coù veû daân chuû (tröø nhöõng ai thaät söï nghieân cöùu tìm hieåu). Nhöng ñi vaøo caùc vaên baûn phaùp luaät beân döôùi, thì coù raát nhieàu ñieåm ngöôïc Hieán phaùp hoaøn toaøn, ví duï Nghò ñònh 31/CP veà quaûn cheá khoâng xeùt xöû hoaëc Nghò ñònh 26/CP veà toân giaùo. Vieäc giaûi thích luaät phaùp trong thöïc teá laïi raát tuøy tieän, luoân coù lôïi cho CS, ñaëc bieät trong caùc vuï vieäc lieân quan ñeán töï do toân giaùo vaø daân chuû nhaân quyeàn. Noùi toùm, moät baàu khí gian
doái bao truøm toaøn xaõ hoäi, phuû leân taâm trí.
• Hai laø thuû tuïc haønh chaùnh. CS duøng thuû tuïc naøy ñeå buoäc ngöôøi ta laøm ngöôïc laïi vôùi löông taâm. Baát cöù coâng daân Vieät Nam naøo, ñaët buùt xuoáng moïi giaáy tôø, ñeàu phaûi cuùi ñaàu vieát nhöõng coâng thöùc maø mình thaáy roõ laø doái traù: “Ñoäc laäp - Töï do - Haïnh phuùc”; vaø duø muoán hay khoâng vaãn phaûi vieát, ñeå baûn thaân khoûi raéc roái, coâng vieäc ñöôïc xuoâi thuaän.
Chuyeän baàu cöû Quoác hoäi caû nöôùc vaø Hoäi ñoàng nhaân daân caùc caáp cuõng chæ laø moät hình thöùc daân chuû bòp bôïm. Daân bò buoäc ñi baàu nhöõng ai ñaûng CS ñaõ choïn. Vieäc thöôøng xuyeân thöïc hieän nhöõng chuyeän gian doái naøy laøm cho löông taâm - voán laø neàn taûng cuûa taâm tình toân giaùo - ra cuøn maèn, heát beùn nhaïy, chaúng coøn phaân bieät thöïc giaû treân phöông dieän luaân lyù.
• Ba laø maïng löôùi theo doõi. Vôùi moät maïng löôùi coâng an chuyeân nghieäp khoång loà, moät theá traän coâng an nhaân daân roäng lôùn, CS theo doõi töøng ngöôøi daân ngaøy ñeâm, khieán ai naáy soáng trong söï caûnh giaùc, nghi ngôø, sôï haõi, chaúng daùm noùi thaät, chaúng daùm chaân thaønh trình baøy caûm nghó cuûa mình veà xaõ hoäi, veà cheá ñoä, keûo gaëp raéc roái cho baûn thaân hay hieåm nguy cho maïng soáng. Ñieàu naøy taïo neân thaùi ñoä che giaáu, hai loøng, nöôùc ñoâi, noùi toùm laø thaùi ñoä doái traù, giaû hình. Haäu quaû tai haïi laø löông taâm caù nhaân bò baêng hoaïi, caùc quan heä xaõ hoäi bò ñaàu ñoäc, baàu khí coäng ñoaøn thaønh khoù thôû. Tai haïi caøng gheâ gôùm hôn nöõa trong caùc coäng ñoaøn toân giaùo, laø nôi maø ñuùng ra, moïi thaønh vieân phaûi soáng vôùi nhau trong tình yeâu thöông, söï chaân thaønh vaø loøng tín nhieäm, nhieàu nôi ñaõ khoâng coøn nhö theánöõa! Con ngöôøi coù toân giaùo ñaõ nhö theá thì chính toân giaùo cuõng deã ñaùnh maát yù nghóa, khoù thöïc hieän vai troø mang laïi chaân thieän myõ cho xaõ hoäi. Roát cuïc, nhieàu ngoân söù cuûa söï thaät laïi im tieáng tröôùc löôøng gaït, doái traù, nhieàu chöùng nhaân cuûa söï thieän laïi laëng caâm tröôùc aùp
böùc, baát coâng cuûa baïo quyeàn. Ngöôøi ta im laëng vì ñoàng loõa hay vì haõi sôï. Hay coù noùi leân tieáng noùi cuûa toân giaùo thì cuõng noùi caùch voâ thöôûng voâ phaït; lôøi daïy cuûa toân giaùo chaúng coøn saéc beùn, taùc ñoäng thöïc söï. Ngöôøi ta phaùt bieåu ngöôïc laïi loøng mình ñeå ñöôïc thí ban vaøi aân hueä, ñeå ñöôïc xuoâi thuaän trong coâng vieäc, ñeå ñöôïc an thaân trong cuoäc soáng, boû maëc nhöõng anh em ñoàng ñaïo cuûa mình tranh ñaáu cho töï do toân giaùo vaø daân chuû nhaân quyeàn.

        Noùi toùm, gian doái hoùa ñeå laøm maát haün baûn chaát toân giaùo chính laø hieåm hoïa lôùn lao hôn caû maø CS gaây ra cho moïi giaùo hoäi taïi Vieät Nam hoâm nay. Ñieàu naøy naèm trong yeáu tính cuûa chuû nghóa vaø cheá ñoä coäng saûn. Moät vaên haøo Nga töøng noùi: Coäng saûn khoâng phaûi laø moät thaát baïi kinh teá cho baèng laø moät baêng hoaïi taâm linh, moät söï döõ tinh thaàn (un mal spirituel).

Chính vì yù thöùc ñöôïc moái nguy do ba thuû ñoaïn tinh vi noùi treân gaây ra cho caùc toân giaùo - moái nguy voán ñaõ, ñang vaø seõ taùc ñoäng leân toaøn xaõ hoäi Vieät Nam (tình traïng suy thoaùi ñaïo ñöùc vaø ñaùnh maát löông taâm hieän nay taïi queâ nhaø laø nhöõng baèng chöùng roõ reät) - linh muïc Tañeâoâ Nguyeãn Vaên Lyù ñaõ tung ra khaåu hieäu “Töï do toân giaùo hay laø cheát” vöøa nhö moät lôøi hieäu trieäu, vöøa nhö moät lôøi baùo ñoäng.
        Khaåu hieäu ñoù, nhieàu vò trong caùc toân giaùo taïi Vieät Nam khoâng noùi nhöng ñaõ soáng. Hoï ñaõ daùm cheát vì quyeàn töï do thieâng thaùnh naøy: oâng Hoà Thaùi Baïch cuûa Giaùo hoäi  Cao ñaøi, cuï baø Nguyeãn Thò Thu cuûa Giaùo hoäi Phaät giaùo Hoøa haûo, anh Hoà Taán Anh cuûa Giaùo hoäi Phaät giaùo Vieät nam Thoáng nhaát, toång giaùm muïc Nguyeãn Kim Ñieàn cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo laø nhöõng thí duï tieâu bieåu. Ngoaøi ra coøn haèng haø sa soá vò töû ñaïo voâ danh trong caùc toân giaùo taïi Vieät Nam nöõa. Taát caû caùc ngaøi ñaõ laáy maùu ñaøo ñeå minh chöùng cho chaân lyù vaø quyeát taâm maø cha Lyù ñaõ neâu ra.
        Nhö ñeå phuï hoïa theâm cho lôøi hieäu trieäu laãn baùo ñoäng cuûa vò linh muïc coâng giaùo, trong thoâng ñieäp Vu lan 2001 môùi ñaây, Hoøa Thöôïng Thích Huyeàn Quang ñaõ vieát: “Phaûi bieát ñem caùi cheát cuûa mình ñeå thaùnh hoùa caùi soáng cuûa Phaät Phaùp”. Ngaøi tha thieát daën doø: “Ñoái vôùi haøng Cö só, haõy toå chöùc leã nghi hieáu haïnh taïi nhaø ñeå giaùo duïc con chaùu veà chöõ Hieáu tröôùc cuoäc khuûng hoaûng xaõ hoäi vaø ñaïo lyù traàm troïng ngaøy nay. Ñoái vôùi chö Taêng Ni, thì söï truyeàn thöøa Chaùnh Phaùp vaø söï soáng coøn cuûa Daân toäc laø ñaïo Hieáu ñoái vôùi Ñöùc Phaät: phaûi bieát ñem caùi cheát cuûa mình ñeå thaùnh hoùa caùi soáng cuûa Phaät Phaùp!”
        Nhö theá, khoâng coù töï do toân giaùo thì khoâng theå laøm con ngöôøi ñuùng nghóa, khoâng theå laøm tín höõu ñích thöïc, khoâng theå laøm coâng daân xöùng danh. Khoâng coù töï do toân giaùo thì xaõ hoäi con ngöôøi seõ bieán thaønh quaàn theå thuù vaät, ñaïo ñöùc con ngöôøi seõ trôû neân luaân lyù baày ñaøn. Vaø chæ coøn coù nöôùc laáy caùi cheát ñeå phuïc hoài moïi giaù trò ñích thöïc!

                                                        Vieát taïi Hueá ngaøy 16-10-2001
                                                         Linh muïc Pheâroâ Phan Vaên Lôïi
                                                         (90/13 Phan Chu Trinh - Hueá)