Khoäng 1985, trong Nam ít nghe nói ljn mÃy ch» ’lao Ƕng nܧc ngoài’ hay ‘h®p tác lao Ƕng’. Trái låi, khi tôi ra Hà N¶i thæm gia Çình, kh¡p nÖi lao xao, r¶n rÎp, ngÜ©i ta  æn không ngon, ngû không yên vì mÃy ch» này. Có th‹ nói r¢ng cä nܧc loån lên vŠ viŒc Çi Liên Xô, TiŒp hay Hung.. .Có th‹ nói r¢ng cä nܧc ai cÛng muÓn bÕ cái nܧc này Ç‹ mà Çi, ngoåi trØ mÃy ông giám ÇÓc, t°ng trܪng, thÙ trܪng, vì quyŠn l®i quá l§n không cÀn phäi Çi Çâu cho xa xôi mŒt nh†c. Các væn phòng các b¶ ÇÀy nghËt ngÜ©i nåp ÇÖn, xin hÒ sÖ Ç‹ Çi. V§i con m¡t ngÜ©i trong Nam, viŒc này có gì là vinh d¿, l®i l¶c mà chen chúc nhÜ th‰! ñÓi v§i dân trong Nam, viŒc này cÛng giÓng nhÜ khoäng 1930, th¿c dân Pháp m¶ phu Çi Tân th‰ gi§i, nh»ng nông dân, công nhân  nghèo bán mình Çu®c vài ba ÇÒng Ç‹ låi cho cha mË hay v® con Ç‹ rÒi ra Çi biŒt tích, bÕ xác nÖi ÇÃt lå xÙ ngÜ©i! Ngày xÜa lj quÓc, th¿c dân, tÜ bän m¶ phu nhÜng nay thì chính Çäng c¶ng sän Çem nhân dân Çi bán, Çem Çäng viên Çi làm nô lŒ xÙ ngÜ©i ! ñÓi v§i nhân dân ngoài b¡c, Çi lao Ƕng h®p tác là m¶t ân huŒ, không hÓi l¶, không phe cánh thì không dÍ gì mà Çi! ñi lao Ƕng là con ÇÜ©ng cÙu r‡i, là con ÇÜ©ng thoát cûa nh»ng con ngÜ©i XHCN. N‰u cÙ ª låi cái nܧc CHXHCNVN , thì cu¶c Ç©i mãi mãi sáng Çåp  xe Çi, chiŠu Çåp xe vŠ, ghé ch® mua bó rau muÓng, Ç‹ rÒi ngày låi ngày ti‰p tøc s¿ nghiŒp nhÜ th‰! NhiŠu ngÜ©i Çi Liên Xô, TiŒp hai ba næm Çã gûi tiŠn vŠ xây nhà,ít nhÃt khi vŠ cÛng ÇÜ®c cái Çài(radio), cái Ç°ng ( ÇÒng hÒ), cái TV, cái tû lånh và vài chÌ vàng! GiÃc m¶ng cûa dân ta ÇÖn giän là th‰! NhiŠu ngÜ©i khôn hÖn, có th‰ hÖn thì xin Çi lao Ƕng tåi các nܧc tÜ bän nhÜ Pháp, Iran, Irac hay Phi châu. ñi các nܧc tÜ bän thì ngon hÖn Çi các nܧc c¶ng sän anh em! Vì vÆy mà trܧc Çây, mÃy cán b¶ cao cÃp thành phÓ Çã xin h†c Pháp væn tåi trÜ©ng ñåi h†c Væn khoa Sai gòn, làm ÇŒ tº các thÀy Nghiêm HÒng, NguyÍn KÌnh ñÓc vì  giÃc m¶ng tây du vàng son mÏ miŠu Çó! Tôi nói nhÜ vÆy vì hÒi Çó chÜa có vÃn ÇŠ bang giao ViŒt MÏ, mà chÌ có bang giao Pháp ViŒt cho nên ngÜ©i ta chÌ  ngó vào nܧc Pháp anh em mà thôi, nay thì ÇÜÖng nhiên nܧc MÏ và Çô la MÏ là nhÃt, Pháp không là cái giãi gì! Có nh»ng tay sØng sõ vÆn Ƕng các cÖ quan công quyŠn hay tÜ nhân ª Pháp gûi giÃy m©i sang diÍn thuy‰t, sang công tác Ç‹ rÒi có c§ h®p lš xin phép xuÃt cänh ra ngoài làm æn! Chính vì ÇiŠu này chúng ta m§i hi‹u tåi sao dân cán b¶ c¶ng sän låi thích h†c ti‰ng Anh mà không chÎu h†c ti‰ng Nga .ñi lao Ƕng nܧc ngoài là m¶t ân huŒ cho nên nh»ng ai Çã Çi nܧc ngoài rÒi khi vŠ là không còn Çu®c làm viŒc trong nܧc n»a! ñó là nói thÜ©ng dân còn con em Çäng viên cao cÃp thì là ngoåi lŒ vì Con vua thì låi làm vua!
    Tåi sao  Çäng låi  chû trÜÖng xuÃt cäng lao Ƕng? Sau 1975, ViŒt Nam Çã tuyŒt v†ng vì Liên Xô. Trܧc Çây, ngÜ©i c¶ng sän låc quan ràng hòa bình rÒi m‡i nܧc trong khÓi anh em xã h¶i chû nghïa së ki‰n thi‰t cho m¶t tÌnh thì chÌ trong hai ba næm, cä nܧc ta ai cÛng có nhà m§i!Và khi ta Çã hòa bình, Liên Xô së giúp ta làm kÏ nghŒ n¥ng. Lúc Çó ta së xây d¿ng m¶t nŠn kÏ nghŒ månh më. NhÜng than ôi, Liên Xô cÛng søm sau nºa th‰ k› xây d¿ng XHCN, tiŠn Çâu mà cho ViŒt Nam?DÅu có tiŠn, h† cÛng không giúp ViŒt Nam bªi vì khi chi‰m ñông Âu, Liên Xô Çã th¿c hiŒn m¶t nŠn kinh t‰ chÌ huy toàn cÀu,m¶t nŠn kinh t‰ th¿c dân lj quÓc.H† bi‰n các nܧc chÜ hÀu thành nguÒn tiêu thø, thành vŒ tinh cho kinh tŠ mÅu quÓc.Thí dø h† không giúp ViŒt Nam, Hung, Ba lan làm nhà máy Çúc thép, nhà máy ch‰ tåo súng, ch‰ tåo máy cày vì Çã có Liên Xô ch‰ tåo rÒi, các nܧc dàn em chÎu khó bÕ tiŠn mua. H† không giúp mà còn Çòi n®. ñã ljn lúc ViŒt Nam phäi trä n® cho Liên Xô. Làm sao có tiŠn trä n®? ViŒt Nam Çã xuÃt cäng ga†, cá,thÎt, g‡, giày, áo, qua Liên Xô nhÜng hàng hóa ViŒt Nam phÄm chÃt quá kém và không bao gi© giao Çúng hËn, n‰u Çúng hËn låi không Çû sÓ. Bán hàng không Çû tiŠn thì Çäng låi bán ngÜ©i. XÜa và nay khác nhau. Th©i th¿c dân, chÌ ngÜ©i nghèo m§i Çi m¶ phu , còn nay cä nܧc Çi m¶ phu, ngay cä ngÜ©i có th‰ l¿c. Th©i trܧc th¿c dân m¶ phu nay thì Çäng ÇÙng ra m¶ phu. Ngày xÜa  phu lïnh tiŠn ÇÀy Çû  nay công nhân bÎ bóc l¶t tÆn xÜÖng tûy. Còn nhiŠu cänh bóc l¶t khác n»a cho dù Çäng ta Çã chºi b§i rÃt nhiŠu v‹ t¶i phong ki‰n, tÜ bän, th¿c dân bóc l¶t nhân dân ta! Khi làm viŒc cho ngoåi quÓc là nhà nܧc Çã æn chia công khai theo tÙ løc( nhà nܧc 6 phÀn, lao Ƕng 4 phÀn). NgÜ©i lao Ƕng phäi trä tiŠn æn, tiŠn phòng, và tiŠn cho t° chÙc Çäng, m¶t t° chÙc æn bám, ngÒi không hܪng l®i cûa Çäng mang theo Ç‹ kìm kËp công nhân ª nܧc ngoài! M¶t sÓ ngÜ©i khi ra nܧc ngoài phäi làm thêm m§i có tiŠn, cho nên h† phäi buôn lÆu, làm gái giang hÒ. NhiŠu chuyŒn Çau ǧn không th‹ nói ra xi‰t. Khi chÜa ra nܧc ngoài, khi còn ª trên tàu, ngÜ©i ta Çã công khai æn ª chung chå, dù gái Çã có chÒng, dù trai Çã có v®. Khi ra ngoåi quÓc, ngÜ©i ta låi càng t¿ do hÖn. Bªi vÆy, ca dao xã h¶i chû nghïa có câu:

 Trong các nܧc xã h¶i chû nghïa anh em, Liên Xô là m¶t nu§c l§n, quä Çã mang låi nhiŠu l®i l¶c cho c¶ng sän ViŒt Nam nhÜng h† cÛng Çã Çem låi nhiŠu Çau kh° cho ngÜ©i ViŒt Nam. Liên Xô là m¶t nܧc xã h¶i chû nghïa nhÜng h† không nhÜ ViŒt Nam. Liên Xô truyŠn cho ViŒt Nam chû nghïa c¶ng sän nhÜng ViŒt nam låi truyŠn cho Liên Xô tham nhÛng, hÓi l¶. Trong quy‹n Thiên ñÜ©ng Mù, DÜÖng Thu HÜÖng Çã cho ta bi‰t ngÜ©i Liên Xô thù ghét Viêt Nam, thÃy m¥t ngÜ©i ViŒt là h† Çánh ÇÆp n‰u không tàn sát. Tåi sao vÆy? Tuy Liên Xô cÛng nghèo kh°, thi‰u thÓn nhÜng h† có m¶t Ç©i sÓng tÜÖng ÇÓi k› luÆt và °n ÇÎnh khác v§i ViŒt Nam. Khi sang Liên Xô,  ngÜ©i ViŒt Nam Çã Çi thÆt s§m Ç‹ t§i trܧc x‰p hàng. Khi ngÜ©i Liên Xô t§i, m†i thÙ hàng Çã h‰t. NgÜ©i ViŒt nam còn hÓi l¶ các cô bán hàng , các trܪng cºa hàng, các thû kho Ç‹ h† tuôn hàng cho mình. V§i chØng Ãy thû Çoån, ngÜ©i ViŒt Nam Çã gây xáo tr¶n cho xã h¶i Liên Xô, thành thº ngÜ©i Liên Xô thù ghét ViŒt Nam.ChÜa k‹ m¶t sÓ ngÜ©i ViŒt Nam ta s¤n máu côn dÒ, Çã æn nói thô l‡ và båo hành cho nên Çã Ç‹ låi dÃu Ãn xÃu xa.
 NhÜ Çã nói ª trên, nh»ng ngÜ©i lao Ƕng nào Çi sang các nܧc tÜ bän thì l®i hÖn nhiŠu.TrÜ©ng h®p Ç¥c biŒt là m¶t sÓ ngÜ©i ViŒt Nam Çã sang Iran, Irac làm viŒc nhÜng h† không hܪng ÇÜ®c bao tiŠn båc vì chi‰n tranh xäy ra gi»a MÏ và Irac. Các công nhân bèn hÕi tòa Çåi sÙ c¶ng sän ViŒt Nam tåi Irac: tình hình ra sao ? Phäi ÇÓi phó nhÜ th‰ nào? Nên ª hay nên Çi? Các cán b¶ c¶ng sän bäo MÏ Çã thÃt båi ª ViŒt Nam, MÏ không dám Çánh Irac. Các công nhân tin Çäng nên Çã ª låi. RÓt cu¶c MÏ Çánh d» quá, h† phäi bÕ Irac chåy vŠ ViŒt Nam, không Çu®c ÇÒng nào!
  Nay thì m¶t sÓ lao Ƕng chåy qua ñÙc, MÏ, Canada và Pháp. M¶t sÓ l§n là ngÜ©i yêu t¿ do, dân chû, và yêu Ç©i sÓng ª Çây nên không muÓn vŠ ViŒt Nam, m¶t ÇÃt nܧc nghèo Çói, låc hÆu và Ƕc tài, tàn båo. M¶t sÓ là c¶ng sän n¢m vùng, h† âm thÀm hoåt Ƕng.Cái tÜ tܪng c¶ng sän bám vào h† quá dày nên khó g¶t rºa trong m¶t th©i gian ng¡n. Ai Ç©i Çã bÕ nܧc mà chåy qua Hong Kong, nh»ng ngÜ©i MiŠn B¡c còn t° chÙc k› niŒm chi‰n th¡ng 30-4-75, và hành hung ngÜ©i miŠn Nam! Chúng ta hy v†ng sau m¶t th©i gian sÓng ª xÙ t¿ do, nh»ng ngÜ©i lao Ƕng, k‹ cä ngÜ©i c¶ng sän  së giác ng¶, së  hi‹u t¿ do, dân chû và së góp phÀn tranh Çãu cho t¿ do dân chû tåi ViŒt Nam.
 DÅu sao, viŒc xuÃt cäng lao Ƕng Çã Çem låi nhiŠu l®i ích cho Çäng. Ngày nay, Çäng và tÜ nhân Çã l®i døng viŒc xuÃt cäng lao Ƕng Ç‹ lØa dÓi ÇÒng bào và bóc l¶t nhân dân. NhiŠu cÖ sª lÆp ra thu tiŠn rÒi bÕ trÓn. M¶t sÓ dân lao Ƕng nhÆn ÇÜ®c vé máy bay qua HÒng Kông, NhÆt Bän rÒi bÎ bÕ rÖi, không có tiŠn trª vŠ. Ngày nay, danh tØ lao Ƕng ÇÜ®c bi‰n hóa. Ngày nay, ngÜ©i ta dùng viŒc ÇÜa h†c sinh du h†c, và ngÜ©i Çi du lÎch Ç‹ xuÃt cäng lao Ƕng. Không riêng ViŒt Nam, b†n ÇÀu nÆu ª Trung quÓc, ñåi Hàn và Phi LuÆt Tân  cÛng Çã t° chÙc ÇÜa ngÜ©i nhÆp cÜ bÃt h®p pháp vào Canada và MÏ, và nh»ng nån nhân này Çã phäi trä m¶t sÓ tiŠn rÃt l§n và cä m¶t cu¶c Ç©i trong tÓi tæm, nô lŒ. Tåi ViŒt Nam, Công an, hay Thành Çoàn thÜ©ng ÇÙng ra t° chÙc, móc nÓi v§i các tòa Çåi sÙ c¶ng sän ViŒt Nam tåi ÇÎa phÜÖng. Tin  gÀn Çây 29 ngÜ©i ViŒt Nam Çi lao Ƕng tåi Brasil  b¢ng Visa du lÎch, rÒi bÎ bÕ rÖi tåi xÙ ngÜ©i. Sáng ngày 26 tháng 9 næm 2001, chÎ NguyÍn ThÎ Thêm gºi ÇÖn ljn các báo chí trong nܧc kêu cÙu viŒc chÒng chÎ là NguyÍn ñình QuÓc cùng 28 ngÜ©i khác Çã bÎ công ty TNHH Phú NhuÆn, là công ty xuÃt khÄu lao Ƕng cûa thành Çoàn CS ÇÎa chÌ tåi 32 ÇÜ©ng Lê Lai, quÆn Gò VÃp lØa ÇÜa ngÜ©i sang Bresil rÒi bÕ m¥c.  Bà NguyÍn ThÎ ThÙc, mË cûa NguyÍn ñình QuÓc k‹ r¢ng tháng 2-1999, qua trung gian cûa bà TrÀn ThÎ Dung ª Hà N¶i, con trai bà Çã kš h®p ÇÒng lao Ƕng v§i ông Lê ñình Nhân là giám ÇÓc công ty TNHH Ch‰ bi‰n lÜÖng th¿c th¿c phÄm Phú NhuÆn ª Sài gòn Ç‹ sang làm mì æn liŠn tåi Brasil. Con bà Çã n¶p cho ông Nhân 7.5000 USD, cùng v§i  300USD làm h¶ chi‰u. Theo h®p ÇÒng kš v§i công ty LÜÖng Th¿c Th¿c PhÄm Phú NhuÆn,  th©i hån làm viŒc là næm næm, lÜÖng m‡i tháng là 500 USD. NhÜng sau 18 tháng làm viŒc,tåi Bresil, gia Çình anh chÌ nhÆn ÇÜ®c 1,200USD tiŠn lÜÖng. Bà cho bi‰t hoàn cänh cûa bà và Ça sÓ gia Çình ngÜ©i Çi lao Ƕng rÃt khó khæn. V® cûa anh QuÓc phäi Çi buôn bán xa Ç‹ lÃy tiŠn nuôi gia Çình và ch»a bŒnh cho ÇÙa con trai duy nhÃt 9 tu°i bÎ bŒnh não, ba næm không h†c xong l§p I.  Bà hy v†ng con trai bà Çi lao Ƕng tåi Bresil Ç‹ có tiŠn ch»a bŒnh cho cháu trai nhÜng nay tiŠn mÃt tÆt mang.VØa rÒi con bà g†i ÇiŒn thoåi vŠ cho bi‰t Çã bÓn tháng nay bÎ bÕ rÖi, không có tiŠn æn, và có th‹ bÎ bÕ tù vì cÜ trú bÃt h®p pháp. Bà cho các kš giä xem ÇÖn ÇŠ ngày 20-8-2000 cûa 15 lao Ƕng tåi Bresil ,trong Çó có Çoån: ‘Công ty Phú NhuÆn Çã ÇÜa chúng tôi Çi b¢ng visa du lÎch trong ba tháng. Trong næm qua chÌ có m¶t sÓ ÇÜ®c Çi làm, còn hÀu h‰t thÃt nghiŒp, bÎ c¡t ÇiŒn nܧc, không cÖm æn, ho¥c không nÖi cÜ trú. Chúng tôi phäi sÓng nh© vào s¿ häo tâm cûa công ÇÒng ngÜ©i ViŒt tåi Bresil.’
M§i Çây Çåi diŒn các gia Çình Çã ljn nhà bà TrÀn ThÎ Dung Çòi låi tiŠn và chÎu trách nhiŒm vŠ  viŒc này thì bà Dung chÓi bÕ trách nhiŒm. Các phóng viên báo chí Çã hÕi các cÖ quan h»u trách nhÜng cÖ quan này quy trách cho cÖ quan n†, không m¶t ai chÎu trách nhiŒm vŠ viŒc này. Ông TrÀn Væn H¢ng, Cøc trܪng cøc quän lš lao Ƕng v§i nܧc ngoài nói r¢ng ông cÛng nhÆn ÇÜ®c thông báo cûa b¶ ngoåi giao cùng ÇÖn cûa các lao Ƕng tåi Bresil, song trách nhiŒm là cûa UBND Saigon, là nÖi Çã cÃp giÃy phép cho công ty Phú NhuÆn liên doanh tåi Bresil. ViŒc ÇÜa lao Ƕng ra nܧc ngoài theo h®p ÇÒng liên doanh không thu¶c s¿ quän lš cûa cøc này.Ông cÛng thông báo cho công an Hà N¶i vŠ viŒc bà Dung thu tiŠn nhÜng chÜa có trä l©i. Trong 29 ngÜ©i sang lao Ƕng tåi Bresil Çã có 5 ngÜ©i trª vŠ vì gia Çình Çã mua vé máy bay cho h†, còn m¶t sÓ Çang ch© Ç®i. VØa qua cänh sát Bresil Çã  thông báo cho h† là trong 20 ngày h† phäi trª vŠ nܧc n‰u không  thì së bÎ giam gi» trong 80 ngày Ç‹  ch© phán quy‰t cûa tòa án Bresil.
    C¶ng sän ViŒt Nam rõ ràng là m¶t b†n buôn dân, bán nܧc, lØa Çäo, cܧp bóc tr¡ng tr®n.Thu m‡i ngu©i $7,500, trä lÜÖng $1,200, nhu vÆy là l©i $6,300 m‡i ÇÀu ngÜ©i. 19 nån nhân n¶p cho chúng $119,700.00. ñây chÌ là m¶t chuyŒn nhÕ trong muôn ngàn chuyŒn kinh khûng khác n»a!Nh»ng ngÜ©i trong nܧc Çã m¡c mÜu, nh»ng ngÜ©i Çã trÓn  c¶ng sän sang Çây còn trª vŠ n¶p mång, n¶p tiŠn cho chúng n»a. M¶t phÀn cÛng tåi dân ta tham! Bäy ngàn dô la là cä gia tài m¶t Ç©i lao Ƕng, tåi sao låi bÕ mÒi b¡t bóng?